Bilgisayar Terimler Sözlüğü
386:
Eski bilgisayarlarda bulunan bir işlemci türü.
486:
Bir anda tek bir komutu işleyen bir işlemci türü.
486DX:
Karmaşık matematiksel işlemleri yapmak üzere matemati ek işlemcisi olan bir
işlemci türü.
486DX2:
486DX işlemcisinden iki kat hızlı bir işlemci.
486DX4:
486DX yongasından üç kat hızlı bir işlemci.
486SX:
Matematik ek işlemcisi bulunmayan bir işlemci türü.
Ana Bellek:
Bilgisayarın işleyeceği bilgileri geçici olarak tutan bellek.
Anakart:
Bilgisayarın en temel devre kartı. Bütün elektrikli bileşenler anakarta
bağlanır.
Arabirim:
İki cihaz arasında veri alışverişi yapılabilmesi için tanımlanmış kural veya bu
alışverişi sağlayan bir cihaz.
BBS(Bulletin Board System):
Değişik konular üzerine bilgi veren "bilgisayar kulüpleri".
Bellek:
Bilgi Depolanan her türlü ortam.
Bilgisayar Ağı:
Bilgileri ve çevre birimlerini paylaşabilen, birbirlerine bağlanmış bir dizi
bilgisayar.
BIOS(Basic Input Output System):
Temel Giriş Çıkış Sistemi.
Bit(Binary Digit):
Sadece 1 ya da 0 değeri alabilen en küçük bilgi birimi. 8 bit, bir byte'ı
oluşturur.
Bps(Bits per second):
Saniyedeki bit sayısı.
Byte:
Tek bir karakter. Bir harf ya da rakam olabilir, ya da bir noktalama işareti.
CAV(Constant Angular Velocity):
Sabit Açısal Hız.
CD-ROM Sürücü:
Kompakt disklerde bulunan bilgileri okuyan bir araç.
Client:
Network'e bağlı ve server üzerindeki bilgilere erişebilen bir bilgisayar.
CLV(Constant Linear Velocity):
Sabit Doğrusal Hız.
Çevre Birimi:
Klavye ya da yazıcı gibi, bilgisayara bağlanan herhangi bir donanım birimi.
Çözünürlük:
Bir görüntünün ne ölçüde ayrıntılı olduğu, ya da keskinliği.
DIMM:
Belek yongalarını içeren bir devre kartı (Dual In-Line Memory Module)
Disk Önbelleği:
Bir bilgisayarın ana belleğinde ayrılmış özel bir yer. Bu özel yerde,
bilgisayarın son
sıralarda kullandığı disk verileri saklanır.
Disket:
Bilgilerin manyetik ortamda saklandığı, taşınabilir gereçler.
Disket Sürücü:
Disketler üzerindeki bilgileri okuyan ya da disketlere bilgi yazan aygıt.
DMADirect Memory Access)
Doğrudan bellek erişimi.
Donanım:
Bilgisayarın, dokunabildiğiniz ya da görebildiğiniz herhangi bir parçası:
Monitör,
klavye, sabit disk, yongalar...
DRAM: (Dynamic Random Access Memory)
Bilgisayar belleklerinin en çok kullanılan türüdür
EDO DRAM(Extended Data Out DRAM):
Bir bellek türü.
EIDE(Enhanced Integrated Drive Electronics) :
Sabit diskleri ve öteki birimleri bilgisayara bağlama yolu. IDE adındaki daha
önceki
bir standarttan geliştirilmiştir.
Ekran Filtresi:
Bilgisayar ekranının önüne konan ve zararlı ışınları süzen, saydam bir cam.
El Tarayıcısı:
Özellikle küçük görüntüleri bilgisayara aktarmakta kullanılan, bir ele sığacak
kadar
küçük tarayıcı türü.
Elektronik Posta(EMAİL):
Bir bilgisayar ağı (network) üzerinde bir kullanıcıdan ötekine yollanan
mesajlar.
Energy Star:
Çevre korumayla ilgili bir kuruluş (Enviromental Protection Agency) tarafından
belirlenen, bilgisayarın daha az enerjiyle çalışmasını hedefleyen ilke, kural
ve
standartlar bütünü.
Ergonomi:
Çeşitli araçların daha rahat, sağlıklı, verimli ve güvenli bir şekilde
kullanılabilmesi
için yeni tasarımlar geliştirilmesi ve bu çabaya yönelik bütün etkinlikler.
Erişim Süresi:
Bir aygıtın bilgiyi bulup getirmesi için gereken süre.
Ethernet:
Bir bilgisayar ağı üzerinde bilgi alışverişi için kullanılan en yaygın
yollardan biri.
Fare(MOUSE):
Ekrandaki nesneleri seçmenizi, işaret etmenizi ve sürüklemenizi sağlayan, küçük
ve
avuç içine sığan bir alet.
Fare İmleci:
Fare sayesinde hareket ettirerek öğeleri seçebileceğiniz, ekrandaki küçük bir
simge.
FPM DRAM(Fast Page Mode DRAM.):
Bir bellek türü.
Frekans:
Bir olayın meydana gelme sıklığı.
Full Duplex:
Aynı anda çift yönlü iletişim.
Genişletme Kartı:
Bilgisayarınıza, CD kalitesinde ses vb. yeni işlevler, yeni özellikler ekleyen
bir devre
kartı.
Genişletme Yuvası:
Bilgisayarınızda, bir genişletme kartını takabileceğiniz bir soket.
Gigabyte:
1 Gigabyte(GB) = 1024 Megabyte(MB). Kabaca 1 milyar karakter.
Görüntü Kartı:
Ekranda gösterilen görüntüleri kontrol eden bir devre kartı.
Güç Kaynağı:
Bilgisayarın içinde bulunan ve normal şehir cereyanını bilgisayarın
kullanabileceği
elektriğe çeviren aygıt.
Hertz:
(Hz) Frekans birimi, bir saniyedeki oluşma sıklığı.
IDE:
Bir ya da iki sabit disk sürücüyü bilgisayarınıza bağlamanın ucuz bir yolu.
Integrated
Drive Electronics sözcüklerinin kısaltılmışıdır.
İmleç:
Bilgisayar ekranında, o anda hangi satır (ya da o satırın hangi sütununa)
yazacağınızı
gösteren, makinenin sizden komut ya da veri girişi beklediğini gösteren simge.
Genellikle yanıp söner.
İnternet:
40 milyonun üzerinde kişinin kullandığı, dünyanın en büyük bilgisayar ağı.
ISA Veriyolu:
En eski, en yavaş ve en ucuz veriyolu türü. (Industry Standard Architecture).
Isı Transferli Yazıcı:
Isıtma yoluyla mürekkebi kağıda veren, yüksek kalitede renkli çıkış verebilen
bir
yazıcı türü.
İşletim Sistemi:
Bir bilgisayarın bütün etkinliklerini kontrol eden, kaynaklarını yöneten ve çalışmasını
yönlendiren bir program.
Kasa:
Bilgisayarın belli başlı bütün bileşenlerini içeren kabı.
Kesintisiz Güç Kaynağı:
Elektrik kesintilerine ya da güçteki oynamalara karşı, sürekli ve standart bir
güç
kaynağı.
Kilobyte:
1 Kilobyte(KB)=1024 Byte. Kabaca, bin karakter.
Klavye:
Bilgisayara bağlı, bilgileri ve komutları makineye girmenizi sağlayan birim.
Standart
daktilo tuşlarının yanında özel tuşları da vardır.
Komut:
Bilgisayara belli bir işi yapmasını söyleyen yönergeler.
Lazer Yazıcı:
Hızlı çalışan, yüksek kalitede çıkış veren bir yazıcı türü.
Masa Üstü Tarayıcı(SCANNER):
Fotokopi makinesine benzer şekilde çalışan, metin ve grafikleri birer resim
olarak
bilgisayara aktaran bir aygıt.
Megabyte:
1 Megabyte(MB) = 1024 Kilobyte(KB). Kabaca, 1 milyon karakter.
Megahertz:
(MHz). Bir milyon hertz.
MİB:
Merkezi İşlem Birimi. (CPU; Central Processing Unit). Bilgisayarda temel
işlemleri
yapan, bütün işlem akışını kontrol eden "beyin". Mikro işlemci ya da
kısaca "işlemci"
diye de anılır.
MIDI:
Bilgisayarların, sentezleyicilerin ve müzik enstrümanlarının bilgi alışverişi
yapabilmeleri için konmuş kural, standart ve ilkelerin tümü. (Musical
Instrument
Digital Interface)
Milisaniye:
(ms) Saniyenin binde biri.
MMX:
Bir işlemcide multimedia işlemlerini hızlandırmak için tasarlanmış komutlar ve
özellikler.
Modem:
Bilgisayarların telefon hatlarını kullanarak birbirleriyle bilgi alışverişinde
bulunmalarını sağlayan aygıt.
Monitör:
Bilgisayar tarafından üretilen metin ve grafikleri gösteren birim.
MPEG:
Motion Picture Experts Group tarafından belirlenmiş bir video formatı.
Multimedia:
Ses, metin, resim, grafik ve film gibi öğelerin birarada kullanılışı.
Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı:
İş ortamında kaliteli belgeler üretmeyi mümkün kılan, renkli baskı da yapabilen
bir
yazıcı türü.
Nanosaniye:
(ns) Saniyenin milyarda biri.
Nokta Aralığı:
Bir monitörün verdiği görüntünün netliği ve temizliğinin ölçüsü. Nokta aralığı
ne
kadar küçükse, görüntü o kadar iyi demektir.
Nokta Vuruşlu Yazıcı:
En ucuz yazıcı tipi. Sürekli forma baskı yapabilir, ancak baskı kalitesi öteki
yazıcılara
göre düşüktür.
Önbellek:
Performansı artırmak üzere bilgisayarın son zamanlarda işlediği bilgileri
saklayan
bellek alanı.
Paralel Port:
Bilgisayarınızın arka panelinde, 25 deliği olan, bir teyp sürücünü ya da
yazıcıyı
bağlayabileceğiniz bir soket türü.
Parity Bit:
Eşlik biti. Bellekte saklanan bir bilginin hatalı olduğunu tespit etmeye
yarayan ek
bilgi.
PCI Veriyolu:
Pentium bilgisayarlarında kullanılan en karmaşık veriyolu türüdür (Peripheral
Component Interconnect).
Pencere:
Ekranınızdaki, bilgi sergileyen dikdörtgenler.
Pentium:
Belli bir anda iki komutu birden işleyebilen bir işlemci türü.
PIO(Programmable Input Output) :
Programlanabilir Giriş Çıkış.
Port:
Yazıcı gibi, harici bir aygıtı bağlayacağınız, bilgisayarınızın arka penelinde
bulunan
bir soket.
RAM(Random Access Memory):
Rastgele Erişimli Bellek.
Resolution:
Çözünürlük
ROMRead Only Bellek)
Salt Okunur Bellek.
RPM(Rotations Per Minute):
Dakikadaki Dönüş Sayısı.
Sabit Disk:
Bilgisayarın, bilgileri saklamak için kullandığı temel ortam.
SCSI:
Bilgisayara birden çok sabit disk ya da başka birimleri aynı anda bağlamanın
hızlı ve
esnek (ama pahalı) bir yolu. (Small Computer System Interface)
SDRAM:
Senkron DRAM. Hızlı bir bellek türü.
Seri Port:
Bilgisayarın arka panelinde bulunan ve fare, modem ya da tarayıcı
bağlayabileceğiniz
soket. 9 ya da 25 iğnesi vardır.
Server:
Bir client/server network'e bağlı her bilgisayarın erişebildiği bilgileri
saklayan
bilgisayar.
Ses Kartı:
Bilgisayarınızın ses çkış kalitesini yükselten bir devre kartı.
SIMM:
Belek yongalarını içeren bir devre kartı (Single In-Line Memory Module)
SRAM:
Statik RAM (Static Random Access Memory). En pahalı ve hızlı bellek türü.
Tak ve Çalıştır:
Bilgisayara yeni özellikler ve işlevler eklemenin çok kolaylaştığı ve
hızlandığı ürünler.
Bu özelliğe sahip bir ürün, karmaşık ve uzun kurulum işlemlerini ortadan
kaldırır.
Tampon Bellek:
Bir cihazdaki, bilgilerin kısa bir süre için bekletildiği bellek alanı.
Tarayıcı(SCANNER):
Sayfa üzerindeki resim, metin vb. öğeleri bir fotokopi makinesi gibi
kopyalayarak
bilgisayara resim olarak aktaran bir araç.
Teyp Sürücüsü(TAPE BACKUP):
Kasetlerde saklanan bilgileri okumak ya da kasetlere bilgi kaydetmek için
kullanılan
birim. "Teyp Yedekleme Birimi" diye de adlandırılır.
Veri Sıkıştırma:
Bilgilerin daha az yer kaplaması için çeşitli tekniklerle kodlanmaları.
Veriyolu:
Bilgisayarın değişik birimlerine bilgi iletmesini sağlayan elektronik yol.
VL Veriyolu:
486 bilgisayarlarında kullanılan, esas olarak bilgileri bilgisayardan monitöre
yollamaya yarayan yüksek hızlı bir veriyolu.
VRAM:
VideoRAM (Video Random Access Memory). Ekranda gösterilen görüntüleri
saklayan yüksek hızlı bir bellek türü.
Windows:
Bilgisayarınızın bütün etkinliklerini kontrol eden, grafik tabanlı bir program.
Windows 95:
Windows'un geliştirerek "işletim sistemi" haline getirilmiş
versiyonu.
Yazıcı:
Bilgileri bilgisayardan kağıda aktaran çevre birimi.
Yazılım:
Bilgisayarın ne yapacağını belirleyen bir dizi elektronik komut.
Yedekleme:
Verilerin bozulmasına, yok olmasına ya da hasar görmesine karşı bir önlem olarak
alınmış veri kopyaları.
Yonga(CPU):
Üzerinde çok sayıda elektronik devre bulunan, küçük silikon parçası. Merkezi
işlem
birimi, yani bilgisayarın beyni, böyle tek bir yonga üzerinde bulunur.
|
Terimler |
|
Veriyolu: (Bus) Kasa içindeki bileşenlerin çoğu
(işlemci, önbellek, bellek, genişleme kartları, depolama aygıtlan vs.)
birbirleri ile veriyolları aracılığı ile konuşurlar. Basitçe, bilgisayarın
bir bileşeninden diğerine verileri iletmek için kullanılan devrelere veriyolu
adı verilir.
Slot: (Yarık) Çeşitli kartların,
kenarlarındaki temas dişlerinden oturtularak takıldığı, uzun ve ince yuva.
Farklı tip ve boyutta olabilir. Bağlantı kapısı: (Port) Kasanın
arkasında, çeşitli çevre birimlerini bağlamak için kullanılan, dişi veya
erkek girişler. Soket: (Socket) Bazı yassı işlemci
modellerini anakarta takmak için kullanılan, ışlemci bacaklarının deliklerine
oturduğu plastik, dikdörtgen şeklinde yuva. Genişleme Kartı: (Expansion Card)
PC'nizdeki ISA, PCI, AGP vs. slotlarına takılabilen , her tür karta (ekran
kartı, modem, TV kartı gibi) genişleme karttı adı verilir. PC'nin
özelliklerini artıran, genişleten kart anlamında... Aslında bu terim daha çok
Macintosh dünyasında kullanılır. Genişleme Yuvası: (Expansion Slot)
Genişleme kartlarının takıldığı yarıklara (slot) verilen bir diğer ad. AGP: (Advanced Graphics Port) Sadece
ekran kartları için çıkarılmış, grafik kartının doğrudan işlemciye erişmesini
sağlayan 32 bitlik bir veriyolu. Tak Çalıştır: (Plug and Play) Eskiden
kartları PC'mize takarken PC'mizle uyumlu çalışması için gereken bazı |umper
ve dip switch ayarlarını yapmak gerekirdi. Daha sonra işletim sistemlerine ve
bu tür aygıtlar gereken ayarı otomatik yapmaları için konulan özelliğe Tak
Çalıştır adı verildi. Takıyorsunuz, bu standardı destekleyen Windows 9x
aygıtın takıldığını anlayıp sizden sürücülerinin yerini göstermenizi istiyor
ve sürücüleri yükleyerek donanımın tanıtım işlemini tamamlıyor. Tabii her
zaman bu kadar kolay olmayabilir! Jumper: Herhangi bir donanım üzerinde
bir elektrik devresini kapatan metal köprü. Jumper bir çift küçük pin üzerine
oturarak devreyi tamamlar. Dip switch: Jumperdaki gibi devreleri
tamamlamak için kullanılan, ancak daha pratik, minik şalterler. Slot 1: Pentium II ve bazı Celeron
işlemciler için anakartlar üzerinde yer alan yank. EDO DRAM: (Extended Data Output Dynamic
Random Access Memory) Standart DRAM'den daha hızlı bir DRAM bellek türü. Bir
seferde tek bir veri bloğuna ulaşabilen Standart DRAM belleğin aksine bir
önceki veri blokunu işlemciye gönderirken aynı anda bir sonraki veriyi almaya
başlayabiliyordu. SDRAM belleklerle birlikte silindi. SDRAM: (Synchronous DRAM) Standart
bellekten ve EDO DRAM'den daha hızlı saat hızlarında çalışabilen bellek türü.
Hala bu belleği kullanıyoruz. ECC: (Error Correcting Code) Bir bellek
özelliği. Bu tür bellekler, bilgi 0 ve 1'ler halinde belleğe ulaştığında
fazladan bir yonga ikıli sayı düzeninde hesap yapıp, toplam rakam yanlış
gelirse hatanın hangi 0 ve 1 'de olduğunu çözüp düzeltiyor. Parity: (Parite) Bir bellek özelliği.
Bu tür bellekler, bilgi 0 ve Tler halinde belleğe ulaştığında fazladan bir
yonga ikili sayı düzeninde hesap yapıp, toplam rakam yanlış gelirse veriyi
geri gönderip tekrar hesap yapılmasını sağlıyor. Mobil: Taşınabilir sistemler
çerçevesinde kullanılan bir ifadedir. Taşınabilir PC'lerde (örneğin
notebooklarda) kullanılan ve bu tasarıma uygun özel işlemcilere mobil işlemci
denir. Direct AGP: Yeni İ810 yongasetli
anakartlarda, AGP grafık kartı için ayrı bir yarık bulunmaz, çünkü grafik
işlemcisi anakartla bütünleşiktir ve işlemciye Direct AGP olarak adlandırılan
veriyolundan ulaşır. SoftDVD: DVD filmlerin PC'de ayrı bir
grafik donanımına (MPEG-2) kartına gerek kalmadan yazılım ile oynatılması
işlemi. Ultra DMA/66: 66 MB/sn hızında yeni bir
disk arabirim standardı. (Bkz. Ultra DMA/33) AC97: (Audio Codec 97) Bilgisayarda
modem ve ses kartı fonksiyonlan için işlemcinin gücünden yararlanmayı öngören
yeni bir teknoloji. Dynamic Video Memory: Yeni İ810
yongasetli anakartlarda, Direct AGP (bkz.) veriyolu ve sistem belleğinin
verimli kullanımı sayesinde PC'de güçlü grafik özellikleri sunmayı vaadeden
bir mimari. ICH:
(l/OControllerHub)Yenii810yongasetli anakartlarda, grafik altsistemi ve
bellek ile AC97 denetçisi, IDE denetçileri, USB portları ve PCI kartlar
arasında doğrudan bağlantı kurulmasını sağlayan yeni bir mimari. COM portu: Seri port, iletişim portu. LPT Portu: Paralel port, yazıcı portu. USB: (Universal Serial Bus) 12
Megabit/sn hıza sahip yeni bir harici veriyolu standardı. Teorik olarak, Bir
USB portuna, uç uca 127 USB aygıt zincirleme bağlanabilir. MPEG-2: 720x480 ve 104x768
çözünür-lükte 60 kare/sn video hızı, CD kalitesinde ses sunan bir video
sıkıştırma formatı. MPEG-2'de 2 saatlik bir film, pek görüntü kaybı olmadan
birkaç GB'lık alana sığabilir. Ultra DMA/33: Ouantum ve Intel
firmaları tarafından sabit diskler için geliştirilen bir protokol. Bu
protokol, sabit diskle bellek arasındaki veri transfer hızının teorik olarak
33 MB/sn'ye çıkmasını sağladı. Super 7: AMD K&2 ve K&3 işlemcilerin
takıldığı bir soket. Super 7, 100 MHz sistem veriyolunu ve AGP'yi destekler. Default: Ondeğer. Bir yazılım ve
donanımın, standart, ilk geldiği haldeki ayarı. Aygıt Yöneticisi: Windows 9x'te donanım
aygıtları ile ilgili bilgilere erişilip çeşitli donanım ayarlarının
yapılabildiği bir pencere. Boot: Bilgisayarı açarak işletim
sisteminin yüklenmesini sağlamak. Flash BIOS: Yazılabilir BIOS türü. MMX: (Multimedia Extensions) Intel'in
geliştirdiği MMX, işlemcilere eklenen 57 multimedya komutuna verilen addır.
MMX işlemciler bazı genel multimedya operasyonlarıı üstlenirler (örneğin,
normalde ses kartı veya modemler tarafından yapılan di|ital sinyal işleme).
Ancak bu komut setinin kullanılabilmesi için MMX uyumlu yazılımların
kullanılması gereklidir. 3D Now!: 3 Boyutlu grafikler ile ilgili
hesapların hızlandırılması için AMD işlemcilerde kullanılan komut setinin
adıdır. SSE: (Streaming SIMD Extensions) Intel
tarafından geliştirilip Pentium III işlemcilere uygulanan 70 adetlik yeni
komut setidir. Grafik, resim, video, animasyon, 3 boyut işlemleri, ses tanıma
öğelerine sahip, SSE destekli uygulamalarda ciddi bir performans artışı
sağlar. Henüz çok yeni olduğundan piyasada SSE destekli yazılım çok sayıda
değildir ama hızla yaygınlaşması beklenmektedir. SIMD: (Single Instruction multiple
Data) Bu desteğe sahip yazılımlarda işlemciye bir komut verirsiniz bir çok
veriyi bir amaca yönelik olarak işler. MPEG-1: 352x240 çözünürlükte 3 0
kare/sn video hızı sunan bir video sıkıştırma formatı. Tam ekran kare atlamasız
olarak oynatılabilir ama bu durumda görüntü kayıplıdır. Doku: (Texture) Herhangi bir modelleme
yazılımında (veya tasarım programında, oyunda vs.) modellenen bir nesnenin
kaplanan yüzeyi. Renk ve parlaklık gibi iki boyutlu doku özelliklerinin yanında
saydamlık, ışığı yansıtma gibi üç. Boyutlu doku özellikleri de vardır. Kaplama: (Render) Bir nesnenin
yüzeyinin doku ile örtülmesi, buna renk, gölge ve tonlama verilerek
gerçekçilik kazandırılması işlemi. Interlacing: "Interlacing"
daha yüksek çözünürlüğü "ucuza" sunmak için geliştirilmiş bir
tekniktır. Ekranın satırlardan oluştuğunu ve bu satırlara bir numara
konduğunu düşünün. Interlacing tekniğinde, monitörün elektron tabancası her
tazelenme sırasında ekranın sadece yarısındaki satırları (tek veya çift
numaralı satırları) yeniler. Non-interlaced: Interlacing tekniği
uygulanmadığından (bkz. interlacing) titreşim ve diğer gözü rahatsız edici
etkiler yaratmayan tam ekran tarama durumu. Generic: Standart, aksesuarsız
anlamında kullanılabilir. Genelde bir işlemciyi kullanan ekran kartlan için
kart üreticisinın değil, işlemci üreticisinin çıkardığı, kartın markasından
bağımsız sürücüler için kullanılır. Silindir: (Cylinder) Silindirler,
diskin yüzeyindeki konsentrik izlerdir. Yani bir diskteki tüm disk
plakalarının arka ve ön yüzeyinde birbirine denk gelerek sütun oluşturan her
bir izin oluşturduğu bu sütuna silindir adı verilir. Iz (Track): Disk üzerinde dairesel bir
tur atan veri yolu. Sektör: (Sector) Bir diskin 512
byte'lık en küçük fiziksel birimi. FAT: (File Allocation Table) Dosya
Atama Tablosu anlamına gelir. DOS ve Windows 9x işletim sistemlerinde
kullanılan bu sistem dosyaların ve klasörlerin disk üzerindeki adreslerini
tutar. FDISK: Diski mantıksal olarak birden
fazla parçaya, farklı sürücüler halinde bölmek için kullanılan DOS programı. PC/100: 100 MHz'lik sistem veriyolu ile
kullanılmak üzere çıkarılmış hızlı SDRAM bellekler için öngörülen standart. |
