Türkçe Renk İsimlerin Kökeni

Türkçe Renkler Hangi Dilden Geliyor

Günümüz Türkçe'sinde kullandığım renk isimlerinin başka dillerden geldiğini biliyor muydunuz ?

MAVİ – Arapça “ma” su anlamına gelmektedir. Mavi sözcüğü Arapça “su gibi” anlamına gelen Ma’i sözcüğünden Türkçe’ye geçmiştir.

KIRMIZI – Kırmızı sözcüğü Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Kırmızının “kırmız” adlı bir böcekten elde edilen ve Osmanlı döneminde romatizma tedavisinde kullanılan, koyu kırmızı renkte bir ilacın adından geldiği de söylenir. Farsçası “qırmız, germez”‘dır.

KIZIL – Kızıl sözcüğü ise Eski Türkçede kızmak (çok fazla ısınarak kızıl renge bürünmek) eyleminden türemiştir.

SARI – Efendim kökeni orta asyadır. Öz Türkçedir, Moğolca Sira’dır. sira (sarı renk, safra, öd). Saz benizli deyimindeki saz, aynı sözcüğün varyant telaffuzudur. Bir de arapçada Sâri diye bir kelime vardır. Bunun anlamı bulaşıcı hastalık demek. Sarılık hastalığı derken mesela hem bu arapça hem de türkçe olan kelimelerin ortak anlamlarının birleşimi kullanılır. Farsça sarı ZERD, Kürtçe ise ZER’dir, ZERRİN, ZERDALİ(sarı erik), ZERDEÇAL(Sarı baharat), ZERDE(sarı olan şey, safran) bu kelimeden türemiştir.

YEŞİL – Yine Öz Türkçedir, YAŞIL’dan değişeme uğrayıp Yeşil olmuştur. YAŞIL taze bitki rengi anlamına gelir. YAŞ eki bitkinin ilk evresindeki dönemdir yani YAŞ ıslak nemli anlamında kullanılır. Filizlenen bitkinin su ihtiyacından olsa gerek. Mesela kimseye biz ağladığı zaman gözü ıslak ya da nemli demeyiz Gözü YAŞLI deriz. O YAŞLI sonra YAŞIL daha sonra YEŞİL olmuş anlayacağınız. Bu arada ek bilgi olarak NEM!in kökeni farsça, ISLAK ise USULAMAK yani SULAMAK’tak gelir. SULU olan şey anlamında. ISLAK epey sulu, sulanmış gibi. FARRSÇA yeşil rengi is mi SEBZ’dir. SEBZE dediğimiz şey aslında YEŞİLLİK anlamına gelir.

KAHVERENGİ – Arapça KAHWA ve Farsça Reng(renk) kelimelerinin birleşimisir. RENk kelimesinin öz türkçesi BOYA’dır. KAHWA’nın anlamı ise koyu şey, öz suyu demektir. Farçası Qahvei’dir

MOR – Ermeniceden dilimize geçmiştir. ERMENİCE Morm(halk dilinde MOR) karadut ve böğürtlen anlamına gelir. Eski yunanca Moron(karadut), Latince Morum (böğürtlen). FArsça ise MOR rengi MÜRD(mersin) demek mürdüm eriği bu kelimeden türemiştir.

PEMBE – Efendim Farçada Panbe ve Kürtçede Pembo PAMUK demek. Oysa Pamuk beyaz olur, 17 yüzyılda Türkçede uçuk kırmızı renge bu ad takılmıştır. O dönemki pamuk helvaların rengi olmasından gerek renge bu ismin verildiği rivayeti vardır. Farsçsı Sureti’dir.

TURUNCU – Farsaçada Turunç meyvesine TURUNC derler yani O meyvenin rengi gibi olan anlamında türkçeye turuncu(turunci) olarak geçmiştir. Oysa çok ilginçtir farsçadaki turuncu rengi NARENCİ(orange, Oranci) demek, ama o narenci kelimeside türkçeye Narenciye(turuncugiller, turunçgiller) olarak geçmiştir. İlgiç bir geçiş söz konusu 

BEYAZ – Arapça Bayad(z)’dan türkçeye geçmiştir, arapçada bayad beyaz olma anlamına gelir, Abyad(z)(eril sıfat) ya da beyaz ise beyaz olma durumunun sıfatıdır. Dişil sıfaz beyaz arapça Bayda(bayza)’dır. Beyza ismi efendim oradan gelir. ÖZ türkçesi AK’dır. Farsçası Sefid’dir.

SİYAH- Siyah kelimesi direkt Farsçadan dilimize geçmiştir, eski sanskritçede Syaw’dir. Öz Türkçesi karadır.

EFLATUN- Yunan filozofu Platonun arapça söylenişidir. Renk adı muhtemelen Platon’un Devlet adlı eserinde phoiniks (kızılımsı mor) rengin en soylu renk olduğu görüşünden türetilmiştir. Adın Arapça biçimi inisyal çift sessize bir ön sesli eklenmesi ve Arapçada varolmayan p ve o seslerinin eşdeğer seslere çevrilmesiyle elde edilmiştir

LACİVERT- Farsçadan dilimize geçmiştir. Afganistanda çıkan koyu mavi bir taşın ismidir aslında. O taşa farslar lacivert derler. Batı dillerine de eski farsçadan geçmiştir. Latince Lapis Lazuri İngilizce Lazurite.

TURKUAZ- Türkçe gibi dursada dilimize fransızcadan girmiştir. Açık mavi türk taşlarına verdikleri isimdir efendim. renklerin öz türkçelerini en son vereceğim.

GRİ- Frazsızcadaki “gris” ya da almancadaki “grîs” ‘den tükçeye girmiştir.
Kır renk anlamına gelir.

ŞİMDİ GELELİM EĞER RENKLERİN ÖZ TÜRKÇELERİNİ KULLANIYOR OLSAYDIK İSİMLERİ NASIL OLURDU:

Öz Türkçe Boya (Renk) Adları

Kızıl: Kırmızı
Ak: Beyaz
Kara: Siyah
Kök: Mavi
Sarı: Sarı
Yeşil: Yeşil
Konur: Kahverengi
Boz: Gri
Kumral: Açık Kahverengi
Ala: Kızıla Çalan Parlak Kahverengi
Yağız: Açık Siyah, Esmer
Al: Pembe
Kızıl Kök: Mor
Açık Kızıl Kök: Eflatun
Toksarı: Turuncu
Kara Kök: Lacivert
Doru: Kızıl Kahverengi
Çakır: Açık Mavi, Turkuaz
Alaca: Rengarenk

Lacivert Kelimesinin Kökeni Farsça renk isimleri Yeşil kelimesinin kökeni Osmanlıca renk İsimleri Mavi kelimesinin kökeni Kralın payı'' anlamına gelen renk Sarı Kelimesinin Kökeni Renklerin kökenleri